Afgelopen winter fietste ik ter voorbereiding op mijn “Bruggen en beelden”-fietstocht over het Nassauplein. Hier staat een beeldhouwwerk van Hildo Krop. Hij is bekend als de stadsbeeldhouwer van Amsterdam, maar je vindt zijn beelden op vele plekken in Nederland, waaronder dus ook in Den Haag.

Dit beeld is een monument ter nagedachtenis aan gevallen personeelsleden van de PTT tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vaker voorbijgefietst, maar nooit eerder bij stilgestaan. Goed om toch eens te doen. Het plein, dat meer iets weg heeft van een statige laan met een groot plantsoen in het midden, is een prima plek voor een beeld, en zeker voor een monument. Dit monument stond overigens oorspronkelijk niet hier, maar bij het voormalig directiekantoor van de PTT aan de Zeestraat. Er staat trouwens nog een ander monument op het Nassauplein (ga maar eens kijken, of fiets eens met mij mee). De beelden staan op het plein mooi in de ruimte, en ondanks dat er wel verkeer omheen rijdt, voelt het er niet druk. Het beeld en de tekst op de sokkel van oorlogsmonument maken indruk, op een eenvoudige manier. Twee liggende figuren, een man en een vrouw, beelden de gevallenen uit. Sint-Joris en de draak geven de strijd van het goede tegen het kwade weer. En de ferm rechtopstaande man bovenop het monument beeldt de herrijzenis uit. Mooi. Indrukwekkend. Maar wel een beetje smoezelig. Zo gaat dat, de tand des tijds laat zijn sporen na.

Een paar maanden later staat het monument enige tijd in de steigers. Als ik op een mooie dag in de zomer weer voorbijfiets is het werk klaar en kan ik het resultaat zien. Het beeld is letterlijk stralend wit geworden en tekent zich duidelijk af tegen de blauwe lucht. Weer als nieuw. Prachtig. En nog indrukwekkender. “Schoon” en “schoonheid” liggen hier ineens heel dicht bij elkaar, zoals in België, waar vele musea zijn die “Museum der schone kunsten” heten. Maar dat heeft daar natuurlijk niets te maken met hogedrukreinigers, plumeaus of groene zeep.

Ik hoor mensen met andere interesses vaak zeggen: ik heb niet zoveel met kunst, want ik vind heel veel dingen die ik zie helemaal niet mooi. Dat vind ik dan wel grappig, want ik ben namelijk een enorme liefhebber van kunst, maar ik vind heel veel dingen óók niet mooi. Dus dan blijken de niet-kunstliefhebber en ik best veel gemeen te hebben. Ach, het is misschien een kwestie van het halfvolle of halflege glas (zou het woord “kunstoptimist” al bestaan?), of van twee mensen die naar hetzelfde plaatje kijken waarbij de ene twee gezichten ziet, en de andere een vaas.
Het zou overigens zo maar eens kunnen dat de kunstliefhebber en de niet-kunstliefhebber heel veel dezelfde dingen mooi (of niet mooi) vinden. Het is een misvatting dat een liefhebber van kunst, architectuur en design maar alles prachtig vindt, of begrijpt. Welnee. Ook ik vind sommige (of eigenlijk best wel veel) kunstuitingen lelijk, of raar, of onbegrijpelijk, of “een hoogst particuliere expressie van de kunstenaar”. Maar daar staat dan weer tegenover dat je soms ineens zó iets moois ziet, zó ontroerend, zó bijzonder, zó uniek, dat je spontaan blij wordt en dat dan ook nog even een tijdje blijft. Dát is waar de kunstliefhebber naar op zoek gaat, naar die momenten. En dan neem je maar voor lief dat je op je zoektochten ook af en toe minder mooie dingen tegenkomt. Ja, er is dus veel lelijks in de (kunst)wereld, maar er is, gelukkig voor ons allemaal, óók veel moois.

Natuurlijk is het allemaal een kwestie van persoonlijke smaak of je iets mooi of lelijk vindt. Soms kan je smaak ook veranderen, onder invloed van de tijd, mode, je omgeving of je persoonlijke ontwikkeling. In de architectuur hebben we onder invloed van de veranderende smaak in de vorige en in deze eeuw al vele stromingen voorbij zien komen, zoals traditionalisme, functionalisme, postmodernisme, deconstructivisme en nog veel meer. Een ongetwijfeld minder bekend “isme” is het non-estheticisme: dat ziet niet zozeer op een bouwstroming, als wel op de persoonlijke visie van degene die het bouwwerk bekijkt. Je denkt: wat een verschrikkelijk lelijk gebouw is dat. Maar je zegt: dit gebouw is een voorbeeldige uiting van het zogenaamde non-estheticisme, een stroming die nog steeds populair is en over de hele wereld teruggevonden kan worden.
Over smaak valt niet te twisten. Mooi niet.

Je kunt natuurlijk best in één of twee dagen tijd 1500 kilometer doorrijden naar je zonnige vakantiebestemming. Het is even afzien, maar dan is daar de totale ontspanning, het dolce far niente waar je het hele jaar al naar hebt uitgekeken. Óf je breekt je reis in hapklare stukken, en je gaat onderweg al wat moois bekijken. Trek daar gewoon eens een extra dagje voor uit, kom maar eens een dag later op je vakantiebestemming aan.

Er valt namelijk onderweg naar de zon al van alles te zien, waar je anders misschien nooit aan toe zou komen. En ondertussen gaat je hoofd al heerlijk in de relax-stand, want je bént immers al op een bestemming, je ziet nieuwe dingen in een andere omgeving, de taal is anders en ’s avonds geniet je nog na bij ander eten, misschien wel een perfect gepaneerde wienerschnitzel met een biertje erbij. Morgen reis je wel weer verder, maar nu ben je lekker uit. Mijn principe is dan ook: “it’s not only about the destination, it’s also about the journey”.

Wat kan een ontdekkingsreiziger op vakantie zoal gaan bekijken onderweg? Ik begin maar gelijk met de gouden tip voor iedereen (dus ook voor gezinnen met kinderen): het Mercedes-Benzmuseum in Stuttgart. Echt, neem het van mij –ik heb niks met auto’s- aan: dit is in alle opzichten bijzonder. Zowel de architectuur van “onze eigen” Ben van Berkel (UNstudio, denk aan de bekende brug in Rotterdam), als de manier waarop de geschiedenis van het merk, het gemotoriseerde verkeer in het algemeen én de samenhang met de wereldgeschiedenis wordt gepresenteerd, is verbluffend, interessant en speels. Je komt ogen tekort, niet in het minst door de spannende architectuur aan de binnenkant van het museum, de supertoffe liften (zie foto) en de wijde panoramische blik op de omgeving.

En als je toch in Stuttgart bent is daar ook het Porschemuseum (architectuur: Delugan Meissl, denk aan het EYE-filmmuseum in Amsterdam), de stadsbibliotheek (architectuur: Eun Young Yi) met de zeer fotogenieke binnenkant (zie foto), en de Weissenhofsiedlung (een hele wijk uit 1927 als staalkaart van het “Nieuwe Bouwen”, door het neusje van de zalm aan architecten uit die tijd: Mies von der Rohe, Le Corbusier, Gropius e.v.a.)

Als je over Basel rijdt, is het Tinguely-museum een absolute aanrader. De grappige, gekke en bijzondere bewegende kunst van de vindingrijke Jean Tinguely is voor jong en oud een leuke belevenis. Voor architectuur- en designliefhebbers is daar vlakbij, aan de Duitse kant van het drielandenpunt, in Weil am Rhein het Vitra Design Museum te vinden (architectuur: Frank Gehry; maar ook werk van Zaha Hadid, Tadao Ando e.v.a.).

Eigenlijk zijn er onderweg mogelijkheden te over, maar ik ga mij beperken. Ik noem nog kort de volgende aanraders in Frankrijk:

• Lille: Villa Cavrois (van architect Robert Mallet-Stevens) en daar vlakbij in Roubaix: La piscine (art deco zwembad omgebouwd tot museum)
• Ronchamp (in de Vogezen): Notre Dame du Haut van Le Corbusier. Het afwijken van de snelweg méér dan waard!

Ik wens iedereen een fijne vakantie en vele mooie ontdekkingen!